Bitcoin Geliştirmenin Tao'su 


Çocukluğumuzda paranın ağaçta büyümediğini öğreniriz. Toplum olarak ise daha sonra para basmanın mümkün olduğunu, hatta para basmanın ekonomimizin normal, gerekli ve üretken bir işlevi olduğuna inandırılırız. Bitcoin'den önce, bu para basma ayrıcalığı küresel merkez bankalarına mahsustu (örneğin [buraya bakınız](https://fred.stlouisfed.org/series/BASE)). Bitcoin'den sonra artık Aliler, Mehmetler ve Ayşeler kendilerinin de para basabileceklerini düşünüyor gibi görünüyorlar. Bitcoin'in bir kopyasını yaratmaya çalışmanın temelinde yatan cüret budur. İster konsensüs dışı bir hard-fork yaparak (bitcoin cash), ister bitcoin'i klonlayarak (litecoin) ya da "daha iyi" özelliklere sahip yeni bir protokol yaratarak (ethereum) olsun, her biri yeni bir para basma girişimidir. Bitcoin yapabiliyorsa, biz neden yapamayalım?  

2019'da burada oturmuş, binlerce yıldır ilk kez bir ekonomik varlığın (bitcoin) serbest piyasada parasallaşmasına tanıklık ediyoruz. Bu durumun önemini düşünmek ya da bunun nasıl ve neden mümkün olduğunu anlamak yerine, pek çok insan bunun üzerinden atlıyor ve bir türeve ya da ilk etapta görmedikleri bir sorunu iyileştirmenin bir yoluna odaklanıyor. Herkes kısa yoldan zengin olmak ister ve para olduğu sürece simyacılar da olacaktır. Bitcoin'i kopyalamaya çalışanlar günümüzün simyacılarıdır.  

> Herkes kısa yoldan zengin olmak ister ve para olduğu sürece simyacılar da olacaktır.  

Bize bitcoin'in çok yavaş olduğunu söylüyorlar, bu yüzden "daha hızlı" bir kopya yaratıyorlar. Ya da bize bitcoin'in küresel ekonominin gerektirdiği işlem sayısını gerçekleştirme kapasitesine sahip olmadığını söylüyorlar, böylece "daha büyük" ölçeğe sahip bir kopya yaratıyorlar. Sonra bize bitcoin'in bir para birimi olamayacak kadar değişken olduğunu söylüyorlar, böylece "daha istikrarlı" bir versiyon yaratıyorlar. Bu böyle devam ediyor. Daha sonra bitcoin'in çok katı olduğunu ve daha programlanabilir olması gerektiğini söyleyerek "daha esnek" bir kopya yaratıyorlar.  Hatta sık sık bize yarattıkları şeyin para olmadığını, bunun yerine "ödemeler" için bir araç ya da bir "yardımcı program" veya belki de "gazla çalışan küresel bir bilgisayar" olduğunu söylüyorlar. Ayrıca bizi yüzlerce, hatta binlerce para biriminin olduğu bir dünyaya ikna etmeye çalışıyorlar. Ancak hiç kuşkunuz olmasın, her durumda bunlar para basma girişimleridir.  

# Bitcoin'in Değer Fonksiyonu  

**Eğer bir varlığın birincil (tek olmasa da) kullanım amacı diğer mal ve hizmetlerin takası ise ve üretken bir varlığın (hisse senedi veya tahvil gibi) gelir akışı üzerinde talep hakkı yoksa, bir para biçimi olarak rekabet etmelidir ve ancak güvenilir parasal özelliklere sahipse değer depolayacaktır.** Her "özellik" değişikliğinde, bitcoin'i kopyalamaya çalışanlar, bitcoin'i değerli veya para olarak uygun kılan özellikleri anlamadıklarını gösteriyorlar. Bitcoin'in yazılım kodu 2009'da yayınlandığında o bir para değildi. Bugüne kadar, bitcoin'in yazılım kodu para değildir. Yarın kodu kopyalayabilir veya yeni bir özellikle kendi versiyonunuzu yaratabilirsiniz, ancak bitcoin'i para olarak kabul eden hiç kimse sizin versiyonunuzu kabul etmeyecektir. Bitcoin'in zaman içinde para olabilmesi, bitcoin ağının başlangıcında var olmayan ortaya çıkan özellikler geliştirmesiyle mümkün olmuştur ve bitcoin artık var olduğu için bu özelliklerin kopyalanması neredeyse imkansızdır.  

> Bitcoin'i kopyalamaya çalışanlar, bitcoin'i değerli veya para olarak uygun kılan özellikleri anlamadıklarını gösteriyorlar  

Bu özellikler, dünyanın dört bir yanındaki bireysel ekonomik aktörlerin bitcoin'i değerlendirmeleri ve servetlerinin bir kısmını bitcoin'de saklamaya karar vermeleriyle organik ve spontan bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bitcoin'in değeri arttıkça merkezsizleşti ve merkezsizleştikçe ağın konsensüs kurallarını değiştirmek ya da geçerli işlemleri geçersiz kılmak veya engellemek de giderek zorlaştı (genellikle sansüre direnç olarak adlandırılır). Bitcoin'in yeterince merkeziyetsiz olup olmadığı ya da sansüre yeterince dirençli olup olmadığı konusunda makul tartışmalar devam etmektedir, ancak durum böyle olsa da, tartışmaya **daha az** konu olan başka hususlar da vardır:  

1. Bitcoin, ister geleneksel para birimleri, ister diğer dijital para birimleri ya da altın gibi emtia paraları ile karşılaştırılsın, bugün dünyadaki en merkeziyetsiz ve sansüre en dirençli para sistemidir.  

2. Bitcoin değerini merkeziyetsiz olmasından ve sansüre karşı dirençli olmasından almaktadır; bitcoin'in sabit 21 milyon arzının güvenilirliğini sağlayan ve güçlendiren (yani etkili bir değer saklama aracı olmasının nedeni) bu özelliklerdir.  

3. Bitcoin, değeri arttıkça ve ağın tüm seviyelerinde ölçeklendikçe giderek daha merkeziyetsiz ve sansüre karşı daha dirençli hale gelmektedir.  

4. Tekrarla.  

![Bitcoin'in erdemli döngüsü](/images/content/blog/bitcoin-kopyalanamaz/bitcoin-virtuous-cycle.png)

# Parasal Sistemler Teke Eğilimlidir

Diğer tüm itibari para birimleri, emtia paraları ya da kripto paralar, bilinse de bilinmese de bitcoin ile aynı kullanım alanı için rekabet etmektedir ve parasal sistemler tek bir araca eğilim gösterirler çünkü bunların faydası tüketim ya da üretimden ziyade likiditedir. Parasal ağları değerlendirirken, daha büyük, daha likit ve daha güvenli bir ağ ulaşılabilir bir seçenek olarak mevcutsa, değeri daha küçük, daha az likit ve daha az güvenli bir ağda saklamak mantıksız olacaktır.  

Bir sağduyu testi uygulayın. İki hafta çalıştınız ve işvereniniz size tüm dünyada 1 milyar kişi tarafından kabul edilen bir para birimiyle ya da 1 milyon kişi tarafından kabul edilen bir para birimiyle ödeme yapmayı teklif etseydi, hangisini seçerdiniz?  Birinin %99,9'unu ve diğerinin %0,1'ini mi talep ederdiniz, yoksa şansınızı bir milyar arkadaşınızla mı denerdiniz? ABD'de ikamet ediyorsanız ve yılda bir hafta Avrupa'ya seyahat ediyorsanız, işvereninizden size her hafta 1/52 oranında avro ödemesini talep eder misiniz yoksa şansınızı dolarla mı denersiniz? Pratik gerçeklik, neredeyse tüm bireylerin değeri tek bir parasal varlıkta sakladığıdır. Diğer parasal varlıklar olmadığı için değil, kendi piyasa ekonomileri içinde en likit varlık olduğu için.  

Venezüella bolivarı ya da Arjantin pesosu olan herkes, mümkün olsa dolar sistemine geçmeyi tercih ederdi. Ve benzer şekilde, bir bitcoin kopyasında spekülasyon yapmayı seçen herkes, daha az likit, daha az güvenli bir parasal ağa gönüllü olarak katılma gibi mantıksız bir karar vermiş oluyor. Belirli para ağları bugün bitcoin'den daha büyük ve daha likit olsa da (örneğin dolar, euro, yen), servetlerinin bir yüzdesini bitcoin'de saklamayı seçen bireyler bunu ortalama olarak daha güvenli olduğuna inandıkları için yapıyor ( merkeziyetsiz → sansüre dirençli → sabit arz → değer saklama aracı). Ve başkalarının da (örneğin yakında arkadaş olacak bir milyar kişi) katılacağı beklentisi nedeniyle likidite ve ticaret ortakları artıyor.  

> Bir bitcoin kopyasında spekülasyon yapmayı seçen herkes, daha az likit, daha az güvenli bir parasal ağa gönüllü olarak katılma gibi mantıksız bir karar vermiş oluyor.  

# Bitcoin Neden Kopyalanamaz?

Dijital para birimleri yaratan birçok kişi, yarattıkları şeyin başarılı olması için para olması gerektiğini ya kabul ya da itiraf etmiyor; bu varlıklarda spekülasyon yapan diğerleri, parasal sistemlerin tek bir araca eğilimli olduğunu anlamıyor ya da safça kendi para birimlerinin bitcoin ile rekabet edebileceğine inanıyor. Hiçbiri, tercih ettikleri dijital para biriminin nasıl daha merkeziyetsiz, sansüre daha dirençli hale geleceğini veya bitcoin'den daha fazla likidite geliştireceğini açıklayamaz. Bunu daha da ileri götürmek gerekirse, başka hiçbir dijital para birimi, inandırıcı bir şekilde uygulanan bir para politikasına sahip olmak için gereken asgari merkeziyetsizlik veya sansüre direnç düzeyine muhtemelen ulaşamayacaktır. Bitcoin Standardı kitabından bir sayfa bunu iyi bir şekilde göstermektedir:

![Blok zincir karar tablosu](/images/content/blog/bitcoin-kopyalanamaz/blockchain-karar-tablosu.png)

Bitcoin belirli bir özelliğinden dolayı değil, değer saklama özelliğini elde ettiği sınırlı, dijital kısıtlılığı sağladığı için değerlidir. Bitcoin'in kısıtlı olmasının (ve para politikasının) güvenilirliği sadece merkeziyetsiz ve sansüre dirençli olmasından kaynaklanmaktadır ki bunun da yazılımla çok az ilgisi vardır. Toplamda bu, giderek artan benimseme ve likiditeyi teşvik eder, bu da bitcoin ağının değerini pekiştirir ve güçlendirir. Bu sürecin bir parçası olarak, bireyler aynı zamanda daha kalitesiz parasal ağlardan çıkmayı tercih ediyor. Bitcoin'de ortaya çıkan özelliklerin kopyalanmasının neredeyse imkansız olmasının temel nedeni budur. Ve aynı zamanda bitcoin'in kopyalanamamasının ya da rekabet dışı bırakılamamasının nedeni de budur: çünkü bitcoin zaten bir seçenek olarak mevcuttur ve parasal özellikleri zamanla (ve daha büyük ölçekte) daha güçlü hale gelir. Bu da bir yandan daha zayıf parasal ağları yok ederek gerçekleşir.  

Bu sonuca, aşağıdaki hususlara ilişkin kendi anlayışını geliştirmeden varmak mümkün değildir:  

1. Bitcoin'in son derece kısıtlı olması (nasıl/neden);  
2. Bitcoin'in kısıtlı olduğu için değerli olması; ve  
3. parasal ağların tek bir araca eğilmesi.  

Farklı sonuçlara varabilirsiniz, ancak bu, herhangi bir özellik setine dayalı bir çerçeveden ziyade bitcoin'i kopyalamanın (veya rekabet etmenin) mümkün olup olmadığını düşünürken göz önünde bulundurulması gereken uygun çerçevedir. Ayrıca, sizin veya benimki de dahil olmak üzere herhangi bir bireyin vardığı sonuçların denklemde çok az etkisi olduğunu kabul etmek de önemlidir. BBunun yerine önemli olan, piyasadaki görüş birliğinin neye inandığı ve en güvenilir uzun vadeli değer deposu olarak neye yakınlık gösterdiğidir.  

Empirik kanıtlar (fiyat mekanizması ve değer), piyasanın bitcoin'in farklılığını belirlemeye devam ettiğini göstermektedir. Ciddi miktarda gürültüye rağmen. Tahminde bulunmadan önce, bitcoin'in neden işe yaradığını ve neden benzersiz olduğunu anlamaya çalışın. Birisi size daha iyi bir bitcoin veya farklılaştırıcı bir özellikten bahsettiğinde, sizden önceki son on yılda aynı yol ayrımına gelen piyasanın bu ödünleşimleri dikkate aldığını ve çok rasyonel nedenlerle rakipleri yerine bitcoin'i tercih ettiğini unutmayın.  

# Azınlık Kuralı

[Nassim Taleb](https://twitter.com/nntaleb), çok küçük ve uzlaşmaz bir azınlığın kendi tercihlerini çoğunluğa nasıl dayatabildiğini yazıyor, buna azınlık kuralı diyor ve neden [En Tahammülsüz Olanın Kazandığını](https://medium.com/incerto/the-most-intolerant-wins-the-dictatorship-of-the-small-minority-3f1f83ce4e15) açıklıyor. Bitcoin (ve parasal sistemler) bu fenomenin mükemmel bir örneğidir. Eğer çok küçük bir azınlık bitcoin'in üstün parasal özelliklere sahip olduğunu ve sizin dijital (ya da geleneksel) para biriminizi para olarak kabul etmeyeceğini düşünürken, daha zayıf inançlı piyasa katılımcıları hem bitcoin'i hem de diğer para birimlerini kabul ederse, tahammülsüz azınlık kazanır. Dijital para üstünlüğü için küresel rekabette yaşanan tam da budur. Piyasa katılımcılarının küçük bir azınlığı, diğer tüm dijital para birimlerinin parasal özelliklerini reddederek yalnızca bitcoin'in geçerli olduğuna karar verirken, çoğunluk bitcoin'i diğer paralarla birlikte kabul etmeye razıdır. Uzlaşmazlığı nedeniyle azınlık, tercihini yavaş yavaş çoğunluğa dayatıyor. Dijital paralar dünyasında, çeşitlendirme yapmak, kalabalığın (ya da tahammülsüz azınlığın) gelecekteki paranızın ne olacağına karar vermesine izin vermek ve kendinizi normalde biriktireceğiniz paranın yalnızca bir kısmına razı etmekle eşdeğerdir. Zor kazanılmış paranızı bir kağıt parçasına değişmeden önce ödünleşimleri değerlendirin ve azınlık kuralını göz önünde bulundurun. Para ağaçta büyümez.  

> Bitcoin olağanüstü bir kriptografik başarıdır ve dijital dünyada kopyalanamayan bir şey yaratma becerisi muazzam bir değere sahiptir.  
- Eric Schmidt (Eski Google CEO'su)

[Orijinal Makale](https://unchained.com/blog/bitcoin-cant-be-copied/)
İlk yayınlanma tarihi: 02/08/2019 | Son güncelleme: 01/17/2023 | Okuma süresi: 9 dakika

Bitcoin Kopyalanamaz


Herhangi bir kripto para birimi için merkezi olmaması gereken şey tam olarak nedir? Birçok unsur merkeziyetsizleştirilebilir - ama hangileri önemlidir?

Merkeziyetsizliğin anlamı bariz görünebilir (değildir). Hatta "decentralization" kelimesi belli ki iyi bir şeymiş gibi görünebilir (bu yüzden kripto para ile ilgili her şeyin pazarlamasında kullanılır).

Kelimenin düz anlamı merkezin olmadığıdır.

*Neyin merkezi yok? İnsanların mı? Madencilerin mi? HODLers? Düğümlerin mi? Borsalar? Cüzdanlar?*

Önemli olan cevap bağlama göre değişir. Sahip olmanız gereken bağlam, kripto para birimlerinin, yani Bitcoin'in, başlangıçta hükümet tarafından kapatılamayan halk parasına olanak sağlamak için icat edilmiş olmasıdır. Bu bağlamda, merkezi olmayan en önemli unsur Node'lardan oluşan network'tür.

- Eğer node'lar merkeziyetsiz değilse, merkeziyetsiz olan başka hiçbir şeyin önemi yoktur.
- Eğer node'lar merkeziyetsizse, o zaman diğer şeyler bir nevi önemlidir, ancak o kadar da önemli değildir.

Madencilerin merkezsizleştirilmesi de çok önemlidir, ancak benim görüşüme göre ve belirtilen bağlamda, bu node'lara göre ikincildir.

Merkeziyetsizliğin doğru AMACINI (yani belirtilen bağlamı) bilmiyorsanız, merkeziyetsizliğin hangi boyutunun önemli olduğunu nasıl bilebilirsiniz?

**4 ana amaç vardır.** İlk üçü node ile ilgili, dördüncüsü ise madencilikle ilgilidir.

# 1. Devletin kapatmasına karşı direnç

Bitcoin'in daha önce değil de 2008 yılında icat edilmesinin nedeni, o zamana kadar hiç kimsenin devletin kapatamayacağı bir parayı yaratmayı akıl edememiş olmasıydı.

Bu, [cypherpunk'ların](https://nakamoto.com/the-cypherpunks/) uzun zaman önceki hedefiydi ve on yıllar boyunca elde edilen diğer başarıların doruk noktasıydı. Cypherpunk'lar:

- interneti daha fazla mahremiyet ve egemenliğe doğru yönlendirecek araçları savundu ve geliştirdi
- özel mesajlaşma için PGP'yi (genel-özel anahtar kriptografisi) icat etti
- ABD hükümetinin PGP'yi yasaklamasına karşı savundu (ve kazandı)
- ve devlet kontrolündeki parayı aşmak için dijital internet parası yaratma konusunda birkaç başarısız girişimde bulundu.

Bitcoin yaratıldığında, en başından beri merkeziyetsiz değildi. Kapatılabilirdi. Sadece Satoshi Nakamoto'nun ve Hal Finney'in (R.I.P.) bilgisayarındaydı. Ama Bitcoin o zamanlar bir tehdit oluşturmuyordu. Neden herhangi bir devlet bunu bilsin ya da umursasın ki? Böylece sessizce büyüdü ve giderek daha fazla insan ağa katıldı... NODE'LAR ÇALIŞTIRARAK.

Bitcoin şu anda diğer tüm kripto para birimlerine kıyasla en büyük node merkeziyetsizliğine sahiptir. Bir node çalıştırmanın pahalı olmaması ve dolayısıyla maddi durumu iyi olmayanlar için engel teşkil etmemesi için bilinçli olarak tasarlanmıştır. Bugün, bir node çalıştırmanın maliyeti yaklaşık 300 ila 400 $ artı internet veri maliyetleridir.

Bir node, kelimenin tam anlamıyla Bitcoin'in kurallarını ve blok zincirinin bir kopyasını (Bitcoin'in başlangıcından itibaren tüm işlemler) içeren Bitcoin Core yazılımıdır. [Node'ların ne olduğunu, ne işe yaradığını ve bir node çalıştırmak için 6 nedeni daha ayrıntılı olarak öğrenmek için burayı okuyun.](https://armantheparman.com/why-should-you-run-your-own-bitcoin-node/)

Devletin Bitcoin'i ortadan kaldırmak için yapması gereken şey, blok zincirinin her bir kopyasını yok etmektir - Merkezi olmayan budur. Bende bir kopyası var. Bende çok var. Ve diğer birçok Bitcoin kullanıcısında da var. Sizde de olmalı. (Eğer Bitcoin kullanıcısı değilseniz, [işte neden olmanız gerektiğini açıklıyoruz](https://armantheparman.com/why-bitcoin/)).

Özetlemek istersek: Node'lar merkeziyetsizdir. Birden fazladırlar ve coğrafi olarak dağılmışlardır. İnsanlığı da yok etmeden gezegenden silinmeleri mümkün değildir.

# 2. Kötü niyetli aktörlerin veya devletlerin tek taraflı, istenmeyen kural değişikliklerine direnç

Bitcoin'in kuralları bir node'u oluşturan yazılımda kodlanmıştır. Herkes kurallarda bir değişiklik önerebilir - kurallar koddur, ancak sadece kod değil, üzerinde konsensüs sağlanmış koddur. Tek taraflı olarak değiştirilirse, yeni kod artık konsensüsün bir parçası değildir ve artık Bitcoin'in bir parçası değildir.

Bitcoin ile ilgili bir şeyi değiştirmek ve konsensüs içinde kalmak zordur:

Eğer değişiklik mevcut kuralları ihlal etmeyen bir şeyse, o zaman insanlar bu kodu değiştirebilir ve ağın geri kalanıyla güzel bir şekilde uyum içinde çalışmaya devam edebilirler. Yazılımdaki küçük güncellemeler ve iyileştirmeler bu kategoriye girer - örneğin yazım hataları, daha güzel grafikler, sabit diskteki verilerin daha iyi yapılandırılması vb.

Bazen değişiklik daha kısıtlayıcı YENİ kurallar getirebilir (yani eski kurallar bozulmaz). Örneğin, şu anda blok boyutu için bir üst sınır vardır - blok boyutunda bir küçülmeyi öngören yeni bir kural olsaydı, bu eski kuralı bozmazdı: Buna soft fork denir ve ağı ikiye bölmemek için dikkatli bir şekilde yapılması gerekir. Düzgün bir şekilde yapılırsa, yazılımlarını güncellememeyi tercih edenler mutlaka dezavantajlı duruma düşmez; eski kodu çalıştırmaya devam edebilir ve ağın bir parçası olmaya devam edebilirler.

Mevcut kuralları bozan yeni bir kural getirilirse (örneğin, 2017'de Bitcoin Cash'in yaratılmasıyla sonuçlanan büyük bir başarısızlık olan blok boyutunda bir artış), buna hard fork denir ve temel olarak yeni bir zincir - bir altcoin - yaratır. Herkes bunu yapmakta özgürdür, ancak Bitcoin kullanıcılarının oybirliğiyle kabul edip node'larını güncellemeleri pek olası değildir. Node çalıştıran ne kadar çok kullanıcı varsa, ağı bölmeyen ve ölüme mahkum bir altcoin yaratmayan tek taraflı değişiklikleri dahil etmek o kadar zor olur. Temel olarak, Bitcoin'i tek taraflı olarak değiştiremezsiniz - sonuçta elinizde sadece bir altcoin ve zarar görmüş bir ego/itibar kalır. 2017'deki hard fork'un ilginç bir tarihçesi için "The Blocksize War: The battle over who controls Bitcoin's protocol rules" adlı mükemmel bir kitap var, şiddetle tavsiye ederim.

# 3. Sızma ve baskıya karşı direnç

Bitcoin'in yaratıcısı Satoshi Nakomoto 2011 yılında ortadan kayboldu. O zamandan beri Bitcoin'in bir "lideri" yok ve pek çok kişi Bitcoin node(lar)ını yönetmek üzere Bitcoin'e katıldı.

Eğer Satoshi ortalıkta olsaydı, ABD hükümeti şimdiye kadar müdahale etmiş olurdu. Bunun nasıl olacağından emin değilim ama Satoshi'yi tehdit ederek Bitcoin'i zayıflatacak kodların geliştirilmesini teşvik etmek ya da özgürlük veya mahremiyet isteyen insanları baltalamak için hükümete bir şekilde yardım etmek bu yollardan biri olabilirdi. İnsanların yaratıcının liderliğinden uzakta, ana zincirden ayrılmaya cesaret etmeleri pek olası değildir.

Bu aslında Ethereum için de geçerli. Liderleri Vitalik Buterin'in muazzam bir etkisi var ve savunduğu yönelimlerin gerçekten kendisinden mi geldiği yoksa örneğin Dünya Ekonomik Forumu'nun kuklası mı olduğu net değil - WEF ile Ethereum Vakfı'nın üst düzey yönetimi arasında yakın bağlar var.

![Ethereum ve WEF](/images/content/blog/bitcoin-merkeziyetsizdir/Aya.png) 

Sadece ruhani bir lider olsa bile bir lidere sahip olmak (ve tüm altcoinler öyle yapar) bir zayıflıktır ve önemli bir merkezi unsurdur.

İnsanlar dünyanın her yerinde kendi node'larını yönetebilirler (Ethereum'da böyle bir şey yoktur), ancak liderin isteklerinden vazgeçmeyi kabul eden bir ağ oluşturmaları pek olası değildir. Dolayısıyla, bir liderle birlikte node'ların merkeziyetsizliği neredeyse önemsiz hale gelir.

Bir lidere bağımlı olmanın yanı sıra, altcoin sahiplerinin büyük çoğunluğu durdurulamaz para aramıyor; düşükten alıp yüksekten satmak istiyorlar. Dolayısıyla, bir liderden bağımsız olarak konsensüs oluşturmak için bir node çalıştırma meselesi onlar için önemli değildir ve bu konu tartışıldığında boş bakışlarla karşılaşırsınız.

İlgi eksikliğinin yanı sıra, birçok altcoin node'unun (özellikle Ethereum) yeterince merkeziyetsiz olmamasının bir diğer nedeni de, temel katmandaki ekstra işlevsellik muazzam bir hesaplama gücü (ve kurulumu ve bakımı için teknik beceri) gerektirdiğinden, bir node çalıştırmanın çok pahalı olmasıdır. Bu da "bağımsız" node'ların çoğunun büyük sunucu parklarında yer almasına neden olmakta ve bu da onları devlet ve yasal saldırılara açık hale getirmektedir.

# 4. Sansüre ve doğrulama mekanizmasının bozulmasına direnç

Bu madencileri ifade eder. İdeal olarak, madenciler mülkiyet ve coğrafi konum bakımından merkezi olmayan bir yapıda olmalıdır.

Birçok farklı ülkede birçok farklı insan madencilik yapıyorsa, çoğunluğu kötü niyetli bir aktörün ya da devletin iradesine zorlamak çok daha zordur. Madenciliğin oyun teorisi buna direnir ancak mükemmel değildir.

Madenciliğin merkezileştirilmesi ve ağın zorlanması çok istenmeyen bir durum olsa da, Bitcoin için ölümcül bir tehdit değildir. Bitcoin anti-kırılgandır, yani uyum sağlayabilir ve daha güçlü hale gelebilir, ancak bazı saldırı türlerini yaşamak hoş olmayabilir.

*Yakın zamanda, Çin Bitcoin madenciliğini tamamen yasakladığında madencilik ağının büyük bir yüzdesi aniden kayboldu. Bu durum geçici bir yavaşlamaya ve 2 hafta içinde hızın toparlanmasına yol açtı ve birkaç ay sonra dünya çapındaki hashrate (madencilik gücü) tüm zamanların en yüksek seviyesini aştı. Bu toparlanmanın nedeni, orantılı bir fiyat düşüşü olmadan madencilik gücündeki herhangi bir kaybın, başka yerlerdeki madencileri katılmaya ve kar elde etmeye teşvik edecek olmasıdır.*

Sansür ve ağ doğrulama bozuklukları gerçekleştirmek için bir saldırganın dünyadaki madencilik gücünün EN AZ %51'ine ihtiyacı olacaktır. Bunu başarmanın yolu muazzam miktarda enerji ve ekipman satın almak ya da üretmek (ve dünyanın geri kalanıyla rekabette onları geride bırakmak) ya da dünyanın geri kalanının elindeki ekipman/enerji miktarını azaltmak olacaktır. Daha az kelimeyle - daha fazlasını elde edin ve diğerlerini yok edin (fiziksel veya yasal olarak).

Eğer dünyanın geri kalanındaki ekipmanlar merkezileştirilmiş olsaydı, bu daha kolay olurdu. Enerjinin doğası gereği zaten merkezi olmadığını unutmayın.

Madencilikte merkeziyetsizlik şu anda muhtemelen yeterlidir. Ancak, bugünün seviyesinin yarının ihtiyaçları için ne kadar yetersiz olduğunu düşünürseniz düşünün, zamanla daha fazla insan sahaya girdikçe Bitcoin madenciliği giderek daha merkeziyetsiz hale gelecektir.

# Ekstra:

Bir kişinin 100.000 node çalıştırmasının ağı ne güçlendirdiğini ne de zayıflattığını anlamak çok önemlidir. Çünkü bir node sadece kod çalıştıran bilgisayarlar değil, aynı zamanda bir insan beynidir. Bir node'u yöneten insandır ve kullandığı paraya yönelik kural değişikliklerine direnebilir. Cüzdanına bağlı tek bir bilgisayarla bir kural değişikliğine direnmek, aynı cüzdana bağlanabilecek 100.000 node ile aynı etkiye sahiptir.

Bir Tweet'imde bu konuyu detaylı bir şekilde ele almıştım:
[![Arman Tweet Thread](/images/content/blog/bitcoin-merkeziyetsizdir/arman.png)](https://twitter.com/parman_the/status/1413920325201395718?s=20)


[Bu yazıyla ilgili düşünceler bir yıl önce bu Tweet başlığında ortaya çıkmıştı.](https://twitter.com/parman_the/status/1407663667387146243)

[Orijinal Makale](https://armantheparman.com/decentralisation/)
İlk yayınlanma tarihi: 18/08/2022 


Bitcoin merkeziyetsizdir... ama bu ne anlama gelir?


Öldürülemez.


[Orijinal Makale](https://dergigi.com/2019/10/03/how-to-kill-bitcoin/)  
İlk yayınlanma tarihi: 03/10/2019 


Bitcoin Nasıl Öldürülür


**Bitcoin fiziksel nakit gibidir:** işlemler geri döndürülemez ve onu kullanmaktan siz sorumlusunuzdur. Eğer cüzdanınızı kaybederseniz, paranızı da kaybedersiniz. Bitcoinleri sizin için tutması için birine verebilirsiniz, ancak bu herhangi bir bankada olduğu gibi olacaktır: paranızla kaçmayacakları konusunda onlara güvenmeniz gerekir.  

**Bitcoin fiziksel nakitden farklıdır:** istediğiniz kadar saklayabilirsiniz ve hiç yer kaplamaz. İnternet üzerinden herkese gönderebilirsiniz. Sahtesini yapmak imkansızdır. Bir saniyede veremezsiniz: işlemin gerçekleştiğini gerçekten garanti etmek için, kriptografik kanıtın network tarafından üretilmesi için 10-15 dakika beklemeniz gerekir. *(Editörün notu: Bu makalenin yazıldığı tarihten bu yana Lightning Network, bitcoin'i bir saniyenin altında anlık işlemlere olanak sağlayacak şekilde yükseltti)*  

**Bitcoin altın gibidir:** istenildiği zaman üretilemez, sınırlı miktarda vardır ve bu miktar uzay-zaman sürekliliğine (çoğunlukla zamana) dağılmıştır. Bitcoin elde etmek için birinin size vermesi ya da sizin *madencilik* yapmanız gerekir. Altın gibi Bitcoin de parlaktır: güzel mühendisliği, yerleşik sözleşme programlama dili, makul teşvikleri ve zorlamadan uzak özgürlükçü vaadi ile insanları kendine çeker.  

**Bitcoin altından farklıdır:** Bitcoin arzı planlı madencilik yoluyla tamamen sabittir (saatte sadece belirli miktarda bitcoin üretilir). Kimsenin aniden bir bitgold dağı bulmayacağı veya asteroitlerde madencilik yapmayacağı garantisine sahipsiniz. Altının aksine, Bitcoin üretim zorluğu, üretim programını sabit tutmak için madencilik çabalarına göre ayarlanır. Dünyadaki tüm altını bir günde çıkarabilirsiniz, ancak bilgisayarlar ne kadar hızlı olursa olsun Bitcoin ile bu asla mümkün olmayacaktır. Artan madencilik çabaları üretim programını yalnızca biraz esnetebilir ( network zorluğu saatte 6 blok üretecek şekilde ayarlar, ancak network sürekli büyürse kısa bir süre için saatte 7-8 blok üretebilir).  

**Bitcoin bir banka gibidir:** bilgisayarlar, veri tabanları ve işlemler vardır. Veri tabanları, gelen ve giden tüm ödemelerin tüm geçmişini saklar: kim kime ne kadar gönderdi. Her şey dijitaldir. Altın kasaları ya da kişisel kasalar yoktur, sadece tek bir "defterde" muhasebe tutulur.  

**Bitcoin bir bankadan farklıdır:** herkes kendi veritabanının diğer herkesinkiyle aynı defter verilerini içerdiğini doğrulayabilir. Defteri güncellemekten ve kurcalanmadığından emin olmaktan sorumlu bir yönetici yoktur. Herhangi bir kişi istediği kadar hesaba sahip olabilir ve tüm hesaplar takma isimlidir (kişi kimliğini kendisi açıklamadığı sürece). Defter isim saklamaz, sadece bakiyeleri ve hesap numaralarını saklar. "Kısmi rezerv", yani banka gerçekte sahip olduğundan daha fazla para ödünç verme olasılığı yoktur. Aslında, bitcoin defterinde borç yoktur: ya adresinizde para vardır ve tamamen sizindir ya da yoktur ve onu hiç kullanamazsınız. Ayrıca Bitcoin, karar verme sürecini birkaç kişi arasında veya zamana yaymak gibi yeni şeyler yapmak için parayı "sözleşmelerle" programlamaya izin verir.  

**Bitcoin Monopoly parası gibidir:** madeni paralar herhangi bir değer taşımayan soyut simgelerdir. İnsanlar bu oyunu oynamayı seçtikleri için onlara değer verirler. Aslında aynı şey altın ya da başka herhangi bir para için de geçerlidir.  

**Bitcoin Monopoly parasından farklıdır:** sınırlı sayıda token vardır ve kimse bunları taklit edemez. Bu da onları altın veya gümüş sikkeler gibi dünyaca tanınan bir biriktirilebilir para için iyi bir aday haline getiriyor.  

**Bitcoin bir pil gibidir:** normalde boşa harcanacak fazla enerjiniz varsa, bunu madenciliğe dönüştürebilirsiniz. Ortaya çıkan bitcoinler gezegenin herhangi bir yerine ışık hızıyla seyahat edebilir. Birkaç yıl boyunca tam olarak kullanılamayacak dev bir hidro baraj inşa ederseniz, madencilik, geliştirme maliyetlerini kısmen dengeleyen anında bir gelir sağlar. Bazı insanlar Bitcoin'in bu şekilde yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişi hızlandırmaya yardımcı olabileceğine inanıyor.  

**Bitcoin bir pile benzemez:** Bitcoin enerjiyi geri vermez, sadece emer. Ayrıca, elektrik maliyeti dalgalandığı için makineleri dünyanın çeşitli yerlerine yerleştirmek ve açıp kapatmak karlı değildir: eğlenceli bir arbitraj olacaktı, ancak madencilik ekipmanı atıl kalmasına izin vermeyecek kadar hızlı değer kaybediyor.  

**Bitcoin Git gibidir:** Git'te (dağıtık bir sürüm kontrol sistemi) tüm değişiklikleriniz kriptografik hash'lerle korunan bir zincir halinde düzenlenir. En son hash'e güveniyorsanız, önceki tüm bilgileri (veya herhangi bir bölümünü) herhangi bir kaynaktan alabilir ve yine de beklediğiniz gibi olduğunu doğrulayabilirsiniz. Benzer şekilde, Bitcoin'de tüm işlemler bir zincir (**blok zinciri**) halinde düzenlenir ve doğrulandıktan sonra, nerede depolandıklarına bakılmaksızın, zaten güvendiğiniz bir hash'e bağlanan bir hash zincirini kontrol ederek blok zincirinin herhangi bir parçasına her zaman güvenebilirsiniz. Bu da doğal olarak dağıtık depolamayı ve kolay bütünlük kontrollerini mümkün kılar.  

**Bitcoin, Git'ten farklı** olarak herkesin tek bir dal üzerinde çalışmak için çabaladığı bir yöntemdir. Git'te herkes birkaç dala sahip olabilir ve tüm gün boyunca bunları çatallayabilir ve birleştirebilir. Bitcoin'de kimse çatalları "birleştiremez". Blok zinciri aslında bir işlem geçmişi ağacıdır, ancak her zaman en büyük bir dal (değeri olan) ve hiçbir değeri olmayan bazı tesadüfi mini dallar (en fazla bir-iki blok uzunluğunda) vardır. Git'te içerik dallardan daha önemlidir, Bitcoin'de konsensüs içerikten daha önemlidir.  

**Bitcoin Bittorrent gibidir:** network tamamen merkeziyetsizdir, tek bir "darphane" veya "banka" yoktur. Blok zinciri Bittorrent'teki tek bir dosya gibidir: kriptografik olarak doğrulanır ve birçok bilgisayar arasında paylaşılır. Madenciler de dahil olmak üzere her katılımcı eşit şartlarda hareket eder. Network'ün bir parçası kesintiye uğrarsa, işlemler diğer parçalar üzerinden akabilir. Tüm network çökse bile, işlemlerle ilgili bilgiler binlerce bağımsız bilgisayarda saklanmaya devam eder ve kimsenin parası kaybolmaz. İnsanlar birbirlerine tekrar bağlandıklarında, hiçbir şey olmamış gibi işlem göndermeye devam edebilirler. Hem Bitcoin hem de Bittorrent nükleer bir savaşta hayatta kalabilir çünkü bilgi radyoaktif hale gelmez ve güvenli bir şekilde çoğaltılabilir.  

**Bitcoin Bittorrent'ten farklıdır:** birçok bağımsız "dosya" yerine, her zaman büyüyen tek bir dosya vardır: blok zinciri. Ayrıca, en önemli katılımcılar: madenciler çalışmaları için gerçek parayla ödüllendiriliyorlar.  

**Bitcoin ifade özgürlüğü gibidir:** her işlem, nerede ve nasıl olursa olsun telaffuz edilebilen kısa bir genel mesajdır. Eğer bazı madenciler mesajı duyarsa, onu blok zincirine ekler ve bu mesaj sonsuza dek tarihe geçer. Herkes onu görecek ve kimse onu silemeyecektir.  

**Bitcoin ifade özgürlüğünden farklıdır:** bir şeyi söylemenin bir bedeli vardır. İşlem, başlangıçta sahip olmanız gereken coinleri hareket ettirir. Yani her aptal bağıramaz, yalnızca ilk etapta bir miktar coin elde etme liyakatine sahip olanlar bağırabilir. Ayrıca, spam içeriyorsa veya yeterli ücret içermiyorsa madenciler işlemi reddedebilir. Yani kimse kimseye kalbinin iyiliğinden dolayı özgürlük sağlamaz, ancak herkes gönüllülük esasına göre işbirliği yapmaya çalışır.  

**Bitcoin bir toplumsal sözleşme gibidir:** saf bir kültürel olgudur. İnsanlar ona bu şekilde davrandıkları ve onu tutmaya ve kurallarına saygı göstermeye cesaret ettikleri sürece para olarak çalışır. Teknoloji sadece bu sözleşme için gerekli tesisatı sağlamak için gereklidir.  

**Bitcoin bir toplumsal sözleşmeye benzemez:** okullarda öğretilen türden bir sözleşme değildir. Esnek değildir ve herhangi bir yönetici tarafından dayatılmaz. Herkesin uymayı seçtiği, dolayısıyla mevcut mutabakata ağırlık katan bir kurallar bütünüdür.  

**Bitcoin sihirli internet parası gibidir:** olduğu gibidir.

[Orijinal Makale](https://oleganza.com/all/bitcoin-is-like/)  
İlk yayınlanma tarihi: 10/12/2017 


Bitcoin şuna benzer...

Bitcoin Yasaklanamaz


# İşte SSS'niz:

S: Kime güvenmeliyim?  
C: **Hiç kimseye.**


S: Ne zaman satmalıyım?  
C: **Asla.**


S: Bitcoin ölüyor mu çünkü ____?  
C: **Hayır.**

S: Kendimi neyin içine soktum?  
C: **Kimse bilmiyor.**


S: Nasıl daha fazla bilgi edinebilirim?  
C: **Burada zengin [içerik kaynağımız](https://www.yirmibir.org/blog) var.** Ya da [lopp.net](https://lopp.net) adresini ziyaret edebilirsiniz.


[Orijinal Makale](https://twitter.com/lopp/status/932350908461133825?s=20)  
İlk yayınlanma tarihi: 19/11/2017 


Bitcoin'e hoş geldiniz, yeni gelenler!


# Eğer hala bitcoin'in ne olduğunu anlayamadıysanız...

Parkta bir bankta oturuyoruz. Harika bir gün.  

Yanımda bir elma var. Onu sana veriyorum.  

Şimdi senin bir elman var ve benim sıfır.  

Bu basitti, değil mi?  

**Şimdi ne olduğuna yakından bakalım:**  

Elmam fiziksel olarak senin eline kondu.  

Olanları biliyorsun. Ben oradaydım. Sen de oradaydın. Ona dokundun.  

Transferi yapmamıza yardım edecek üçüncü bir kişiye ihtiyacımız yoktu. Bizimle birlikte bankta oturması ve elmanın benden sana geçtiğini onaylaması için (ünlü bir yargıç olan) Tommy Amca'yı çağırmamıza gerek yoktu.  

Elma senin! Sana başka elma veremem çünkü hiç elmam kalmadı. Artık onu kontrol edemiyorum. Elma tamamen benim kontrolümden çıktı. Artık o elma üzerinde tam kontrole sahipsin. İstersen onu arkadaşına verebilirsin, sonra o arkadaşın da kendi arkadaşına verebilir. Ve böyle devam eder.  

İşte yüz yüze alışveriş böyle bir şeydir. Sanırım sana bir muz.... bir kitap.... bir bozuk para ya da bir dolar veriyor olsam da durum aynı.  

Ama çok ileri gidiyorum.

# Elmalara dönelim!

![Dijital Elma](/images/content/blog/bitcoini-bes-yasindaymisim-gibi-anlat/dijitalelma.jpeg)

Şimdi diyelim ki, bir dijital elmam var. İşte, sana dijital elmamı vereceğim.  

Ah! Şimdi ilginçleşiyor.  

Eskiden benim olan o dijital elmanın artık senin ve sadece senin olduğunu nereden biliyorsun? Bir saniye düşünün.  

Daha karmaşık, değil mi? O elmayı önce Tommy Amca'ya e-posta eki olarak göndermediğimi nereden biliyorsun? Ya da arkadaşın Joe'ya? Ya da arkadaşım Lisa'ya?  

Belki bilgisayarımda o dijital elmanın birkaç kopyasını yaptım. Belki internete koydum ve bir milyon kişi indirdi.  

Gördüğünüz gibi, bu dijital takas biraz sorunlu. **Dijital elma göndermek fiziksel elma göndermeye benzemiyor.**  

Bazı zeki bilgisayar bilimcilerinin bu soruna verdikleri bir isim var: [Çifte harcama sorunu](http://blogs.cornell.edu/info4220/2013/03/29/bitcoin-and-the-double-spending-problem/). Ama bu konuda endişelenme. Bilmen gereken tek şey, bu sorunun uzun süredir kafalarını karıştırdığı ve asla çözemedikleridir.  

Şimdiye kadar.  

Ama kendi başımıza bir çözüm bulmaya çalışalım.  

# Defterler

![Defter](/images/content/blog/bitcoini-bes-yasindaymisim-gibi-anlat/defterler.jpeg)

Belki de bu dijital elmaların bir **defterde** takip edilmesi gerekiyordur. Temelde tüm işlemleri takip ettiğin bir defter - bir muhasebe defteri.  

Dijital olduğu için bu defterin kendi dünyasında yaşaması ve başında birinin olması gerekir.  

Tıpkı World of Warcraft gibi. Online oyunu yaratan *Blizzard*, sistemlerinde var olan tüm nadir alevli ateş kılıçlarının bir "dijital defterine" sahip. Yani, harika, onlar gibi biri bizim dijital elmalarımızın kaydını tutabilir. Harika - çözdük!  

# Problemler

Yine de küçük bir sorun var:  

1- Ya *Blizzard*'daki bir adam daha fazlasını yarattıysa? İstediği zaman bakiyesine birkaç dijital elma ekleyebilirdi!  

2- Tam olarak o gün bankta oturduğumuz zamanki gibi değil. O zaman sadece sen ve ben vardık. *Blizzard*'dan geçmek, tüm park bankı işlemlerimiz için mahkemeden (ünlü bir yargıç olduğundan bahsetmiş miydim?) Tommy Amca'yı (üçüncü bir taraf) çekmek gibi. Dijital elmamı sana nasıl teslim edebilirim, hani bildiğin şekilde?  

> Parktaki bankta sadece sen ve ben arasında yaptığımız işlemi dijital olarak kopyalamanın bir yolu var mı? Biraz zor görünüyor...  

# Çözüm

![Dağıtık Sistem](/images/content/blog/bitcoini-bes-yasindaymisim-gibi-anlat/distributed.gif)

Bu defteri herkese versek nasıl olur? Defter bir **Blizzard** bilgisayarında bulunacağına, herkesin bilgisayarında bulunacak. Tüm zamanlardan beri dijital elmalarda gerçekleşen tüm işlemler bu deftere kaydedilecek.  

Hile yapamazsın. Elimde olmayan dijital elmaları sana gönderemem, çünkü o zaman sistemdeki herkesle senkronize olmaz. Yenilmesi zor bir sistem olur. Özellikle de çok büyürse.  

Ayrıca tek bir kişi tarafından kontrol edilmiyor, bu yüzden kimsenin kendine daha fazla dijital elma vermeye karar veremeyeceğini biliyorum. Sistemin kuralları zaten başlangıçta tanımlanmıştı. Kod ve kurallar [açık kaynak](https://tr.wikipedia.org/wiki/A%C3%A7%C4%B1k_kaynak_kodlu_yaz%C4%B1l%C4%B1m) kodlu. Akıllı insanların katkıda bulunması, bakımını yapması, güvenliğini sağlaması, geliştirmesi ve kontrol etmesi için herkese açık sunuluyor.  

Sen de bu ağa katılabilir, defteri güncelleyebilir ve her şeyin doğru olduğundan emin olabilirsin. Bu zahmete karşılık ödül olarak [25 dijital elma](http://web.archive.org/web/20180828130311/https://www.weusecoins.com/en/mining-guide/) alabilirsin. Aslında, sistemde daha fazla dijital elma yaratmanın tek yolu budur.  

# Oldukça basitleştirdim

...ama açıkladığım sistem var. Buna Bitcoin protokolü deniyor. Ve bu dijital elmalar da sistemdeki "bitcoinler". Çok hoş!  

Peki, ne olduğunu gördün mü? *Halka açık defter neye olanak sağlar?*  

1- Açık kaynak olduğunu hatırlıyor musun? Toplam elma sayısı başlangıçta halka açık defterde tanımlanmıştı. Var olan tam miktarı biliyorum. Sistem içinde sınırlı (kıt) olduklarını biliyorum.  

2- Bir takas yaptığımda artık o dijital elmanın **benim mülkiyetimden çıktığını ve tamamen sana ait olduğunu biliyorum. Eskiden dijital şeyler hakkında bunu söyleyemiyordum.** Halka açık defter tarafından güncellenecek ve doğrulanacaktır.  

3- Halka açık bir defter olduğu için, Tommy Amca'nın (üçüncü taraf) hile yapmadığımdan emin olmasına, kendim için fazladan kopya çıkarmadığımı veya elmaları iki kez ya da üç kez göndermediğimi teyit etmek için ihtiyacımız olmadı...  

> Sistem içinde, dijital bir elmanın değişimi artık fiziksel bir elmanın değişimi gibidir. Artık fiziksel bir elmanın benim elimden çıkıp senin cebine düştüğünü görmek kadar gerçek. Ve tıpkı parktaki bankta olduğu gibi, takas sadece iki kişiyi kapsıyor. Sen ve ben - bunun geçerli olması için Tommy Amca'ya ihtiyacımız yok.  

Başka bir deyişle, fiziksel bir nesne gibi davranır.  

Ama güzel olan ne biliyor musun? Hala dijital. Artık 1000 elma ya da 1 milyon elma, hatta .0000001 elma ile işlem yapabiliyoruz. Bir düğmeye tıklayarak gönderebilirim ve ben Nikaragua'da olsam da sen New York'ta olsan da *dijital* cebine bırakabilirim.  

Bu dijital elmaların üzerine başka dijital şeyler bile koyabilirim! Ne de olsa dijital. Belki üzerine bir metin ekleyebilirim - dijital bir not. Ya da belki daha önemli şeyler ekleyebilirim; örneğin bir sözleşme, bir hisse senedi sertifikası veya bir kimlik kartı gibi...  

Yani bu harika bir şey! Bu "dijital elmalara" nasıl davranmalı ya da değer vermeliyiz? Oldukça faydalılar, değil mi?  

Şu anda pek çok insan bu konuda tartışıyor. Şu ve bu ekonomi okulu arasında tartışmalar var. Siyasetçiler arasında. Yazılımcılar arasında. Yine de hepsini dinlemeyin. Bazı insanlar zeki. Bazıları yanlış bilgilendirilmiş. Bazıları sistemin çok değerli olduğunu, bazıları ise sıfır değerli olduğunu söylüyor. Bazıları kesin bir rakam veriyor: [elma başına 1,300 dolar](http://www.forbes.com/sites/kashmirhill/2013/12/05/bank-of-america-analysts-say-bitcoins-value-is-1300/). Bazıları dijital altın, bazıları para birimi diyor. Bazıları da lale gibi olduğunu söylüyor. Bazıları dünyayı değiştireceğini söylüyor, bazıları sadece bir moda olduğunu.  

Bu konuda benim de [kendi fikrim](http://nikcustodio.tumblr.com/post/150500263430/why-blockchains-an-eli21) var.  

Bu başka bir zaman için bir makale olsa da. Ama evlat, artık Bitcoin hakkında çoğu kişiden daha fazla şey biliyorsun.  

# Okuma Önerileri (Güncelleme 2017)

Maria Bustillos tarafından kaleme alınan ["Bitcoin'i Anlamıyorsunuz Çünkü Paranın Gerçek Olduğunu Düşünüyorsunuz"](https://medium.com/@mariabustillos/you-dont-understand-bitcoin-because-you-think-money-is-real-5aef45b8e952?source=linkShare-2d6f142ff3cc-1512362100) başlıklı yazı iyi bir tamamlayıcı okumadır.

[Orijinal Makale](https://www.freecodecamp.org/news/explain-bitcoin-like-im-five-73b4257ac833/)  
İlk yayınlanma tarihi: 12/12/2013 


Bitcoin'i Beş Yaşındaymışım Gibi Anlat

Bitcoin'i Yasaklamanın Sonuçları


Televizyondaki bir bilgi yarışmasında gördüğüm ve kendi kendime kahkaha attıran bir soru üzerine düşünmeye başladım. Soru, basit gözüken bir soruydu:  

> Her hafta 50 lira biriktiren biri, 7800 liralık bir bisikleti kaç yılda alabilir? 

Cevaplar da 1, 2, 3 ve 4 olarak sıralanmıştı. Bisikletin fiyatı olan 7800’ü 50’ye ve sonra çıkan sonucu da 52’ye bölünce ulaşılan cevap 3 gibi gözükse de aslında bu doğru bir cevap değildi.  

![Televizyondaki bir bilgi yarışması](/images/content/blog/bitcoinin-fiat-para-birimlerine-ve-bisikletlere-gore-karsilasirmasi/yarisma.png)

Bu soru aslında bayağı komplike bir soruydu, çünkü birikim yapılan para birimi Türk Lirası (TRY) idi. Sürekli cari açığı olan ve sürekli basılan paralar ile değeri seyreltilen Türk Lirası’na karşı bisikletin değerinin her geçen gün artma eğilimi olacaktı. Bu soruyu geçmiş yılların enflasyon verilerini de kullanarak gerçekçi bir şekilde hesaplamaya çalışalım.  

Başlangıç tarihi olarak 1 Ocak 2014’ü almak istiyorum. TÜİK verilerine göre 2014-2018 yılları arası enflasyon oranları (her Aralık ayı için) sırasıyla [%8,17](https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Aralik-2014-18527), [%8,81](https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Aralik-2015-21684), [%8,53](https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Aralik-2016-24780), [%11,92](https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Aralik-2017-27757) ve [%20,30](https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Aralik-2018-30848)’du. Hesaplamaları yaparken resmî TÜİK verilerini kullanacağım ama 2018 yılı için Steve Hanke’nin hesabına göre Türkiye’deki enflasyon %80 seviyelerinde idi.  

Bisikletin her yıl resmî TÜİK enflasyon oranında pahalanacağını varsayarsak, 1 Ocak 2014’te 7800 TRY olan bir bisikletin 1 Ocak 2015’te 7800×1,0817 şeklinde bir hesaplamayla 8437 TRY’ye çıkacağını da varsayabiliriz. Bu hesaplara devam ederek bisikletin 2018 fiyatı 12329 TRY’ye yükselir gibi görünüyor.  

Şimdi basit hesabımıza geri dönebiliriz: Bu bisikleti her hafta 50 lira biriktirirsen (12329÷50)÷52= 4,741 yılda satın alabilir hâle gelebiliyorsun. Yani sorunun doğru cevabı şıklar arasında bile yok.  

Şimdi birikimi lira olarak tuttuğumuzu değil de haftalık 50 liralık Bitcoin aldığımız senaryo ile değerlendirelim. Bunu hesaplarken de dcaBTC.com sitesini kullanacağım. Sitede Türk Lirası olmadığı için biraz da kolaya kaçıp USD/TRY çiftinin yıl içi ortalama fiyatlarını kullandım.  

| Yıl | Ortalama USD/TRY Kuru | 50 TRY’nin Alabileceği USD |
| -------- | -------- | -------- |
| 2014    | 2,20     | 22,73     |
| 2015    | 2,72     | 18,38     |
| 2016    | 3,02     | 16,56     |
| 2017    | 3,65     | 13,70     |
| 2018    | 4,82     | 10,37     |

2014 ile 2018 yılları arasında her hafta düzenli olarak 50 liralık Bitcoin almış birisi bu süre zarfında 874.213.700 Satoshi biriktirmiş oluyor ki bu da 8,742 Bitcoin’e denk gelmektedir. 1 Eylül 2018’de (başlangıçtan yaklaşık 4,74 yıl sonra) bir Bitcoin’in fiyatı 7270$ olduğuna göre biriktirdiğiniz Bitcoin’in USD (Amerikan Doları) karşılığı 63.554’e denk geliyor. (Gerçek değeri aslında 8,742 Bitcoin ama “1 Bitcoin = 1 Bitcoin” kabul etmesi zaman alan bir süreç olduğundan dolar karşılığını da yazmakta fayda gördüm.)  

Bu para ile 2018 yılında 32 bisiklet alabilirdiniz ve de geriye 26,5 milyon Satoshi’niz kalırdı. Haftada 50 TRY biriktirip birikimi de TRY olarak tuttuğunuzda 4,74 yıl sonunda bir bisikletiniz olurken, aynı işlemi Bitcoin biriktirerek yaptığınızda 32 bisikletlik bir filonuz, yanında da bu yazının güncellendiği 4 Haziran 2023 tarihi itibari ile 7200 dolara denk gelen bir birikiminiz de bulunmaya devam ediyor olacaktır.  

Değer saklama aracı olarak Bitcoin’in bu süreçte liraya göre 32 kattan fazla avantajlı olduğu kolayca görülürken bir de bankanızda bulunan yabancı kurları fiziksel olarak çekemediğiniz bir ortamda sağladığı özgürlüğün verdiği kafa dinginliği paha bile biçilemez.  

Bitcoin, **en iyi** birikim yapma teknolojisidir. Hiç Bitcoin almamışsanız ve fiyatlarındaki volatilite (dalgalanma) ile ilgili tereddütleriniz varsa sizi üzmeyecek miktarlarda düzenli Bitcoin alımı yaparak başlamanızı ve de gerisini zamana bırakmayı düşünmenizi öneririm.  

*Bu yazı ilk olarak, 4 Ağustos 2019 tarihinde [bir Twitter bilgiseli](https://twitter.com/1971Bubble/status/1158047301929230337) olarak yazılmıştır.*


Bitcoin’in Fiat Para Birimlerine ve Bisikletlere Göre Karşılaştırılması 


Birisi bana "Sizce çok çalışan ama çok para kazanmayan biri için ne kadar BTC yeterlidir?" diye sordu. Göründüğünün aksine, bu basit bir cevabı olmayan zor bir soru, çünkü çok fazla değişkeni var: yaş, coğrafi konum vb. Bu yüzden modüler bir cevap sunacağım.

Mümkün olduğunca geniş bir perspektiften bakarak, üzerinde düşünülmesi gereken birkaç önemli nokta tespit edebiliriz.

# 1- Spekülasyon yapmak yerine birikim yapın

Her şeyden önce, her zamanki uyarıyı aklınızda bulundurun: Asla tamamen kaybetmeyi göze alamayacağınız miktarda yatırım/spekülasyon yapma riskini almayın (örneğin, evinizi ipotek ettirip her şeyinizi Bitcoin ya da başka bir şey olsun tek bir sisteme yatırmak çok tehlikelidir).

Bitcoin'in sadece 13 yıllık bir geçmişi olduğunu ve hiç kimsenin önümüzdeki 10 yıl içinde olabilecek her şeyi tahmin edemeyeceğini de unutmayalım (hayal satan diğer "kripto" projelerinin dolandırıcılığından değil, bitcoin ağının kendisindeki kritik kusurlardan, hatta İnternet'ten, ülkenizdeki düzenlemelerdeki değişikliklerden vb. bahsediyorum).

Ayrıca, bitcoin kuru sıfıra düşmese bile, BTC geçmiş dalgalanmalarda olduğu gibi bir yıl veya daha uzun bir süre boyunca dolar karşısında değerinin %50'sini kaybedebilir. Kışı geçirecek rezerviniz olacak mı...?

Kısacası, bütçeniz ne olursa olsun, tüm BTC'lerinizin en azından geçici olarak sıfır değerinde olduğunu düşünün!

Sağlıklı bir yaklaşım, BTC birikimlerinize düzenli olarak biraz koyduğunuz bir kumbara olarak bakmaktır; biriktirebileceğiniz bir miktar.

Bazen verdiğim bir örnek bir paket sigaranın fiyatıdır. Günde bir paket sigara içen bir kişi 12 Mayis 2023 itibari ile 35 TL (1,65 Euro) ayda yaklaşık 1000 TL (50 Euro) harcıyor ve bu para kelimenin tam anlamıyla duman olup uçuyor. Bu kişi için ayda 50 Euro’yu bir kenara koymanın (örneğin BTC olarak) gerçek bir sorun olmayacağı düşünülebilir.

Basit bir hesaplama, 4 yıl önce başlayan aylık 50 Euro’luk bir BTC birikimi için harcanan toplam miktarın 2400 Euro ve bu şekilde elde edilen bitcoinlerin bugünkü değerinin yaklaşık 9300 Euro olacağını göstermektedir.

*UYARI: Bu örneğin amacı "fiyat her zaman yükselir ve geçmişte olanlar tekrarlanacaktır" demek DEĞİLDİR! Bu sadece, günde bir paket sigaraya eşdeğer bir miktarı "çöpe atmanın" belirli koşullar altında karlı bir bahis olabileceğini göstermek için bir ÖRNEKTİR.*

Dolayısıyla, artık gelecekteki nihai bir toplamdan değil, şimdiki zamanla ilgili yinelenen bir toplamdan bahsediyoruz. Bu, tüm farkı yaratan bir bakış açısı değişikliğidir.

BTC alımına baktığımız açıyı değiştirerek orijinal soruyu geçersiz kılıyor ya da tam tersine daha kullanışlı hale getiriyor.

Not: Bu örnek, haftada bir kez piyango oynayanlar için de geçerlidir.

# 2- Dünya nüfusu ve Bitcoin limiti

Kişi başına düşen BTC miktarı, konuya bakmanın başka bir yoludur (biraz hayali, kabul ediyorum, ama yine de ilginç). En fazla 21 milyon BTC'nin (bu 2,100,000,000,000,000 satoshi eder, bir satoshi BTC'nin en küçük birimidir) dolaşıma gireceğini ve dünya üzerinde 8 milyar insan olduğunu hatırlarsak, kişi başına ortalama 262,500 satoshi düşer. Bugün 100 franktan fazla BTC biriktirirseniz, küresel gezegen kütlesindeki payınızı çoktan biriktirmiş olursunuz. Hala çok erken.

Bir de tersinden bakalım: bugün dünyada 56 milyon milyoner, yani 1.000.000 $'a eşdeğer servete sahip insanlar var. Bu da dünya nüfusunun %1'ini temsil etmektedir. Eğer tüm BTC'leri paylaşmaya karar verselerdi, bu kişi başına yaklaşık 37'500'000 satoshi ederdi. Bu da şu anki fiyatla kişi başına yaklaşık 15.000 İsviçre Frangı eder. 15 bin İsviçre Frangı karşılığında gezegenin %1'inin bile sahip olamayacağı bir şeye sahip olabilirsiniz.

Bir başka açıdan bakacak olursak, dünyadaki tüm milyonerler 50.000.000 satoshiye (yarım BTC) sahip olmak isteselerdi, hepsini tatmin etmeye asla yetmeyecekti.

# 3- Bitcoin standardı

Bir başka hesaplama açısı da altın ve BTC arasındaki potansiyel eşdeğerliktir. Yeryüzündeki toplam altın kütlesini (kg başına 61.000 dolardan yaklaşık 175.000 ton) maksimum BTC sayısına bölersek, BTC başına 508.000 dolarlık teorik bir fiyata ulaşırız.

Bitcoin'in bugünkü altınla aynı düzeyde bir değer saklama ve takas aracı haline geldiği, merkez bankalarında rezervlerin bulunduğu, hatta Bretton-Woods öncesi altın standardına benzer bir "BTC standardının" olduğu bir gelecek hayal edersek, "milyoner" olmak için 2 BTC'ye sahip olmamız gerekir.

# 4- Güneşin altında eriyen bir buz küpü gibi

Hesaplamanın en acı yolu, enflasyondan korunmak için birikim yapmaktır.

Bugün, TL bazinda %100’u aşan korkutucu oranlar duyuyoruz ve hiçbir şey yapmamak, yani birikimlerinizi nakit olarak tutmak, onların kaçınılmaz bir şekilde erimesini izlemekle eşdeğer... Referans olarak, 1000 TL onumuzdeki sene değerinin yarısını kaybedecek ve o zamana kadar enflasyon %100 civarinda kalırsa 5 yıl içinde sadece 62,50 TL’lik alma gücüne sahip olacak.

Ne yazık ki, riskli olmayan hiçbir yatırım birikimlerinizi etkili bir şekilde koruyamaz. Enflasyondan daha fazla getiri sağlayan bir yatırıma ihtiyacınız var ve bu oranlarda göz ardı edilemeyecek bir risk anlamına geliyor. Üstelik herkesin bu tür bir getiriye erişimi yoktur.

Günlük bir paket sigara fiyatına geri dönersek ve BTC fiyatının uzun vadede biraz değer kazanacağını veya en azından yılda %100 düşmeyeceğini umarsak, birikimlerimizin bir kısmını bu metaforik buz küpünün erimesinin ölümüne karşı "korumayı" umabiliriz... Yukarıda tartışılan diğer noktaları her zaman akılda tutarak, tabii ki 1 numaralı kuraldan başlayarak.

# 5- İki pizza için milyonlar

Son bir düşünme açısı da Laszlo'nun meşhur "pizza" olayıdır. Hatırlatmak gerekirse, Bitcoin'in neredeyse fiyatının bile olmadığı ve medyada hiç yer almadığı 2010 yılında, ağdaki çok az sayıdaki katılımcıdan biri, kendisine iki pizza (yaklaşık 30 $) satacak olan herkese 10.000 BTC teklif etti. Bugünün fiyatıyla bu çok büyük bir para, ancak o zamanlar bu, fiziksel bir malın BTC ile satın alındığı ilk işlemdi ve bugün bildiğimiz Bitcoin ekonomisini başlattı.

BTC'nin fiyatının, bugün yatırılan 30 doların 12 yıl içinde milyonlar değerinde olacağı noktaya yükselmesi mümkündür. Yükselmemesi de bir o kadar olası. Elbette bunu kimse bilemez.

Ancak kesin olan bir şey var: bugün bu hikayeyi duyan ve kendi kendilerine "keşke o zamanlar Bitcoin'i bilseydim ve 30 dolara 10.000 BTC alsaydım..." diyen insanlar, o zamanlar 30 doların bugün olduğu kadar önemsiz göründüğünün farkında değiller.

Bugün 30 dolar size 75,000 satoshis satın alacaktır. Bitcoin'in fiyatının milyonlara yükseldiğini görüp görmeyeceğimizi, böylece 75.000'in bir hayatı değiştirip değiştiremeyeceğini tahmin etmek imkansız. Ancak kaybettiğinizde dramatik olmayacak kadar küçüktür ve eğer isterseniz düzenli birikim yapmak için bir kenara koymanız kolaydır.

# Sıfır ya da daha fazla

Dolayısıyla, "en az ne kadar BTC'ye sahip olmanız gerekir?" sorusu sorulduğunda, bunun kolay bir cevabı olmadığını anlarsınız. Warren Buffet gibi bazıları için bu "sıfır", Elon Musk gibi diğerleri içinse "sıfırdan fazla"...

Mümkün olan tek cevap arkadaşlarıma verdiğim tavsiyedir: en önemli şey öğrenmek ve anlamaktır. Ancak o zaman mali durumunuza, protokole ve ekosistemine olan güveninize bağlı olarak kendi sorunuza cevap verebilirsiniz.

Bu yüzden onları kendi imkanlarına göre (bir öğrencinin özel bir bankacı kadar kaybedecek parası yoktur) biraz yatırım yapmaya teşvik ediyorum, ancak nasıl çalıştığını öğrenmek, nasıl düzgün bir şekilde sahip olunacağını okumak, birikimlerini nasıl dikkatli bir şekilde koruyacakları konusunda kendilerini eğitmek, Bitcoin'in neden icat edildiği, genel olarak paranın nasıl çalıştığı, enflasyon, merkez bankaları vb. konularda kendilerini eğitmek istemelerine yetecek kadar.

Birkaç satoshiye sahip olmak, bu eşsiz sistemin teknolojisine, kültürüne ve finansal mekanizmalarına aşina olmanızı sağlar. Ve öğrendikçe, pozisyonunuzu genişletmek isteyebilirsiniz. (Ya da istemezsiniz. Ama nedenini bilirsiniz.)

Ve kim bilir, belki de birkaç yıl elinizde tutarsanız, o birkaç satoshi sonunda iki pizzadan biraz daha değerli olur.

[Orijinal Makale](https://bennaim.com/how-much-bitcoin-is-enough/)
İlk yayınlanma tarihi: 04/05/2022 |

En az ne kadar Bitcoin'iniz olmalı?

Kimse Bitcoin'i Anlamıyor (Sorun Değil)


Bu, dün bazı konuşmalara dayalı kısa bir düşünce ve Tweet için çok uzun.

Seyahatin zevki ve can sıkıcılığı, farklı yerlerin çok farklı bakış açılarına sahip olmasıdır. Dünyaya çok dar bir bakış açısıyla bakmak ve onun geniş olduğunu düşünmek kolaydır. Seyahat bu yanılsamanın panzehiridir.

Teknoloji sektöründeki sorun daha da kötüdür, çünkü Silikon Vadisi'nin yenilikçilik üzerinde hegemonya sahibi olduğu görünmektedir. Bu, Bitcoin'in çoğunlukla teknokratların geliştirmesi, değiştirmesi ve yönetmesi gereken bir teknoloji olduğu yanılsamasını yaratır.

Bu akılda tutulduğunda, Latin Amerika perspektifi ferahlatıcıdır. Merkez bankasının parasal genişlemesinin büyük bir sorun olduğunu ve Bitcoin'in değer saklama özelliğini bunun dışında bir yol olarak gördüklerini zaten biliyorlar. Zaten büyük para birimi değer kayıpları dönemleri yaşadılar ve yerel para biriminde değer saklamamanın dersini aldılar. Başka bir deyişle, Silikon Vadisi'nin sahip olmadığı zorlu bir bilgelikleri var.


Latin Amerika'daki Bitcoin Perspektifleri


Bir arkadaşımla konuşurken ifade özgürlüğü sorunu gündemimize geldi. Şahsen sorun olarak değil bir probleme çözüm olarak görüyorum esasında. Bu, insan olduğumuz sürece, sürekli yüzleşeceğimiz çetrefilli bir sorun. 

Sorun, gerçek sorunun ne olduğu. Sorunların kendisi hakkında bir sorundan bahsediyorum, bir diğer deyişle bir meta sorun. Biz, homo sapiens olarak, hem birey hem de kollektif olarak düşünen canlılarız. Düşünmek bizi biz yapan şeydir. Ancak düşünmek üzerine düşünmek değil, her seferinde öldürülmeden bir şeyleri çözmek üzerine düşünmektir. Evrimin az şiddetli bir hali de diyebilirsiniz. 

Antik çağ filozofları “dikkat” konusunda özellikle durdular. Çünkü dikkat de bir meta sorun tarafından zehirlenmiş: Neye dikkat edileceği? Bu soruya cevap verebilmek neye dikkat edeceğine dikkat edebilmekten geçiyor ki bu; bir bilgeyi, akıllı birisinden ayıran şey. 

Bu beni son günlerde endişelendiren bir kaç şeyden birisine getiriyor. Medeniyetler için konuşacak olursak, akıllı olduğumuz doğru ama bilge olduğumuz söylenemez. En azından şimdilik neye dikkat edeceğimiz konusunda çok kötüyüz ve ne yazık ki, interneti zehirleyen [sıkıntılı dürtüler](https://dergigi.com/vew) ile [sıkıntılı paramız]() buna sebep oluyor. En azından bu sorunun bir parçası.

# Önermeler [n=0]

·     ∀i≤c ¹

·     P!=NP ²

·     Hayat yaşamaya değer ³

·     Emeksiz yemek olmaz ⁴ 

·     İfade özgürlüğü arzulanan bir şeydir. ⁵ 

# Logos (Deyi) [n=1]

Logos’un kutsal olmasının bir sebebi var. Bu, ABD anayasası ilk değişiklik maddesinin ilk, birincil olmasıyla aynı sebepten.

İfade özgürlüğü tercihe bağlı değildir çünkü özgürce düşünebilme şansına sahip olmak için önce özgürce konuşabilmek gerekmektedir. İfade özgürlüğü olmadan özgür düşünce olamayacağı için bunun tersi de mümkün değildir. Ahmakça şeyler düşünmemize izin verilmesi gerektiği gibi ahmakça şeyler söylememizin de önünde bir engel olmamalı.

> “Makul adam kendisini dünyaya uyum sağlarken makul olmayan ise dünyayı kendisine uydurmak konusunda inatlaşır. Bu yüzden bütün gelişim makul olmayan adama bağlıdır.”
>
>  -- George Bernard Shaw, [İnsan / Üstüninsan](https://www.kitapyurdu.com/kitap/insan-ustuninsan/435888.html)

Dahi ile deli arasındaki çizginin ince olmasının bir sebebi vardır. Neyin ahmakça, neyin dahice olduğunu ayırmak genellikle çok zordur. Bu yüzden tüm gelişim makul olmayan insana bağlıdır.

Makul olmayan adamı susturursak onu nasıl bulabiliriz ki?  Daha kötüsü; dışarıda, toplum içinde veya dost meclisinde konuşmaktan çekinirsek kendimizin makul olmayan/dahice yanlarını nasıl dinleyebiliriz?

# DiaLogos [n=2]

Özgür ve engelsiz diyalog da tercihe bağlı değildir. Bir şeyleri tartışabilmeliyiz ki diğerleri bize aptal olduğumuz yerde bize söyleyebilsin. Ayrıca hepimiz aptalız. Kendimize has açılardan aptal olabiliriz fakat, ne olursa olsun, hepimiz aptalız. Sanki hiç kör noktası olmayan bir bakış açısı varmış gibi, tarafsız düşünce diye bir şey de yoktur. Yapabileceğimiz en iyi şey bunun farkında olmak ve önyargılarımız ve kör noktalarımız ile mücadele etmektir. Fakat bunu birey olarak yapamayız. Bunu kollektif olarak ve daha da önemlisi, dağıtık olarak yapmalıyız.⁶

Bir *Babil Kulesi inşa* etmek kötü bir fikir.

# Dağıtık Bilgi [n=m]

Kamusal söylem de tercih konusu değildir. Çağımızda, özellikle çevrim içi, kamusal söylem en kibar ifade ile problemli. Sorunların birisi herhangi bir kamusal alanına sahip olmadığımız için özel alanları yarı kamusal alan kullanmaya zorlanıyoruz.

Topluma bir şey söylemenin en basit yolu bir platforma girmek, bir “kürsüye çıkmak” ve söylemek istediğiniz şeyi söylemek. Ancak buradaki problem, o kürsünün sizin olmaması. Orası başkasının kürsüsü. Bu yüzden sizi kürsüden aşağı indirebilir.

Bu platformlar arasındaki farklar türsel değil, kategoriktir. Kimi platformlarda, cinsel içerik paylaştığınız için farazi bir nezarethaneye düşebilir; kimi platformlarda ise, siyasi söylemden ötürü hapse girebilirsiniz. Bu örnekte farazi bile değil.⁷

> “Bana en namuslu adamın elinden altı satır verin, size onu astıracak bir şeyler bulayım.” 
>
> -- Kardinal Richelieu

Eğer birisi sizi platform dışına atma gücüne sahipse, bu güç önünde sonunda kullanılacak ve istismar edilecektir. Yeterince büyük bir skandal veya münakaşa bulunacak veya üretilecek ve *puf*, “sorunlu” kullanıcı gönderildi. Tek bir tuş ile ortadan kaldırıldı. Ne kadar güçlü olduğunuzun bir önemi yok.⁸

İşte bu yüzden Serbest Konuşma [platformları](https://twitter.com/dergigi/status/1508217667768963075) var olamaz. Sadece Serbest Konuşma [protokolleri](https://njump.me/nevent1qqsz9fgdac7yvs7z07sx92zf2rkldgnfav2rkce03gdm95efzyfgg4szyphydppzm7m554ecwq4gsgaek2qk32atse2l4t9ks57dpms4mmhfxt5xvet) var olabilir.

Aradaki fark hemen göze çarpmadığı gibi önemlidir: Bir protokolü kullanırken aslında geleneksel anlamda bir kullanıcı değilsiniz. Siz bir konuşmacısınız. Diğer insanlarla aynı dilleri konuşur ve eğer birisi sizi duyabilir ve anlayabilirse ortada bir bağlantı oluşur. Arada bir kolaylaştırıcı yok. Burada dilin kendisi kolaylaştırıcı. Diller birer protokoldür ve protokoller birer dildir; kullanıcıları değil konuşanları vardır.

Dil, özü itibarı ile izin gerektirmez. Bu cümleleri okumak için bir Türkçe hesabına ihtiyacınız yoktur. Aynı şekilde, Aynı şekilde, bilgisayarınızın bu cümlenin karakterlerini oluşturan baytları oluşturan sıfırları ve birleri anlamlandırmak için bir HTTP hesabına ihtiyacı yoktur. İkiniz de dili konuşabildiğiniz için onu anlamlandırabiliyorsunuz.

Diller ve protokoller ağ fenomenleridir. Ağ yoksa dil yok. Eşler yoksa protokol yok.

Bu yüzden karmaşık toplumlarda dil, tıpkı para gibi, tercih konusu değildir. Eğer ikisi ile de uğraşırsanız, [topluluk çöker](https://bitcoin-resources.com/books/when-money-dies).

# Her Şey Bize Bağlı [n=i]

Tarihin çok önemli zamanlarındayız. Uygarlığımız daha önce hiç bu kadar birbirine bağlı, bu kadar küresel ve kendi sınırlarının ve cehaletinin bu kadar farkında olmamıştı.

Ümidim [sağlam para](https://bitcoin-resources.com/) ve [ifade özgürlüğünün](https://nostr-resources.com/) topluluğumuzu en başta iyi yapan şeyi hayata döndürmesidir. İş birliği ve dağıtık bilgi kaosu ve cangılları arkamızda bırakmamızı sağladı. Bu; en azından bir süreliğine, göze gözden açıkça görmeye; kıtlıktan bolluğa geçmemizi sağladı. Bu sayede *Doğru*ya, *İyi*ye ve *Güzel*e yürüyebildik. Bu sayede daima ileriye gitmeye heveslenebildik.

Zamanımızın Kairos'u kişiseldir- belki de tüm kairotik anlar öyledir.

İleriye nasıl ilerleyeceğinize siz karar vereceksiniz. Hangi oyunu oynamak istediğinize siz karar vereceksiniz; ne kadar [sorumluluğu](https://dergigi.com/responsibility) omuzlanacaksınız. Makinenin içinde sıkışmak mı istiyorsunuz? Sizi kullanan ve istismar eden bir makinenin içinde. Sizin zamanınızı, dikkatinizi ve [değerinizi](https://dergigi.com/value?ref=yirmibir.org) ayıklayıp yok ederek beslenen bir makine! Yoksa kendi servetinizi, sağlığınızı, düşüncelerinizi ve [konuşmalarınızı](https://dergigi.com/speech) kontrol altına alacak cesarete sahip misiniz?

Bu kararı sizin için bir başkası veremez. Bu, [sizinle](https://nostr.org/) başlayıp bitiyor.

****

**Dipnotlar:**

1. Hiçbir bilgi [ışık hızından](https://en.wikipedia.org/wiki/Speed_of_light#Upper_limit_on_speeds) daha hızlı hareket edemez. Sonuç olarak, senkronizasyon ve bilgi yayılımı söz konusu olduğunda tüm bilgi sistemleri [fiziksel kısıtlamalarla](https://dergigi.com/threads/physical-limits) karşılaşacaktır. 
2. Kriptografi işe yarıyor ve yaramaya [devam edecek](https://en.wikipedia.org/wiki/P_versus_NP_problem#P_%E2%89%A0_NP). "[...] bir şekilde [evren şifrelemeye gülümsüyor](https://bitcoin-resources.com/books/cypherpunks)." 
3. Varoluş [Gerçek ve İyidir](https://www.goodreads.com/book/show/40311194). Ne Nihilizm ne de Solipsizm arzu edilir. "[...] ve [iyiydi](https://en.wikipedia.org/wiki/Life_Is_Worth_Living)." 
4. Bir şeye [karşılıksız sahip olamayız](https://en.wikipedia.org/wiki/First_law_of_thermodynamics). Özgürlük [sorumluluk](https://archive.is/U6iJ4) gerektirir; elektronik para zaman gerektirir, [zaman](https://dergigi.com/time) ise [ısı](https://dergigi.com/threads/time-requires-heat) gerektirir.
5. [İfade özgürlüğü](https://en.wikipedia.org/wiki/Freedom_of_speech) arzu edilir çünkü özgürlük tiranlığa tercih edilir ve her tiranın ilk adımı [konuşmayı kısıtlamak](https://bitcoin-resources.com/books/nineteen-eighty-four1984), muhalifleri susturmak ve [kitapları yakmaktır](https://bitcoin-resources.com/books/fahrenheit451). İkinci adım ise soykırımdır. 
6. Podcast şeklinde uzun biçimli diyalogların çoğaldığını görmek harika. Ancak, bu konuşmalar merkezi bir tarafın ev sahipliğinde yapılırsa faydası kaybolur, işte bu yüzden [açık bir podcast ekosistemi](https://newpodcastapps.com/) çok önemlidir.
7. [İngiltere](https://archive.is/OQ1LC), [Suudi Arabistan](https://archive.is/co19A) vb. örneklere bakınız.
8. [Görevi başındaki ABD başkanları](https://archive.is/0LvLe) bile platform edilmekten kaçamıyor.

[Orijinal Makale](https://dergigi.com/2024/03/25/speaking-freely-online?ref=yirmibir.org)  
İlk yayınlanma tarihi: 25/03/2024

Özgürce Konuşmak

Sevgili Ailem, Sevgili Dostlarım


# Giriş  

Bu yazı, arkadaşlarım [Marty Bent](https://tftc.io/) ve [Saifedean Ammous](https://saifedean.com/)'tan ilham alarak bitcoin konusunda yazmaya karar verdiğim haftalık yazı dizisinin ilkidir. Eğitim, bitcoin'in çok kritik bir unsuru ve umuyorum ki kendi düşüncelerimi damıtarak başkalarının karmaşık bir konuyu anlama yollarını hızlandırmalarına yardımcı olabilirim.  Serinin başlığını Yavaş Yavaş, Sonra Birdenbire koydum. Hemingway iflas sürecini bu şekilde [tanımlamıştı](https://www.goodreads.com/quotes/102579-how-did-you-go-bankrupt-two-ways-gradually-then-suddenly) ve aynı zamanda devlet destekli para birimlerinin hiper-enflasyona uğraması ve insanların bitcoin'i anlaması da genellikle aynı şekilde gerçekleşiyor: yavaş yavaş, sonra birdenbire. Bu yazılar çoğunlukla bitcoin ile ilgili olacak, ancak Fed ve parasal ekonomiyi de içerecek, çünkü bu konular derinlemesine iç içe giriyor. Kısa ve öz tutmaya çalışacağım için, bu seri beni bu sonuca götüren her ayrıntıyı sunmak yerine temel sonuç ve görüşlerimi aktaracak; amacım düşünce sürecim hakkında fikir vermek ve daha fazlasını öğrenmek isteyenlere bir yol haritası sunmak. Umudum, daha geniş bir kitleye ulaşmak (kendi yolculuğumda şekillendirici olanların ötesinde) ve çevredeki insanların birçoğumuzun neden bir konu olarak bitcoin'e bu kadar odaklandığını daha iyi anlamalarına yardımcı olmaktır. Sunulan görüşler kesinlikle bana aittir ve Unchained Capital ya da meslektaşlarıma ait değildir. Umarım beğenirsiniz ve lütfen geri bildirimde bulunun.

# Bitcoin paradır  

Daha doğrusu, Bitcoin (benim için) para haline geldi. Bu, yol boyunca bir dizi zihinsel blokajın kilidini açmayı içeren yavaş bir süreçti ama her şey şu soruyu sormakla başladı: Para nedir? Gerçek tavşan deliğinin başlangıcı budur. Tavşan deliğine yapılan bu giriş, insanların piyango bileti aradığı ya da blok zincirinin bir şekilde dünyayı değiştireceğine inandığı spekülasyon odaklı girişlerden çok farklıdır. Temelde "cebimdeki doları para yapan nedir?" sorusunu yanıtlamaya çalışan bir tavşan deliği. Neden her gün yüz milyonlarca insan zor kazanılmış değerlerini bu kağıt parçası (veya dijital temsili) için değiş tokuş ediyor? Bu hem sorması zor hem de yanıtlaması daha zor bir soru; herkesin kendi yöntemiyle, kendi zaman akışında ve kendi yaşam deneyimlerinin rehberliğinde yaklaşması gereken bir şey olduğunu fark ettim. Bitcoin'i anlamaya başlamak için bile bu soruyla ilgilenmek gerekir.  

# "Para nedir? Gerçek tavşan deliğinin başlangıcı bu sorudur."  

Benim için bu yol öncelikle altının neden para olduğunu anlamaktan geçiyordu. Bu, bir şeyi daha iyi ya da daha kötü bir para biçimi haline getiren benzersiz özellikleri ve parayı diğer ekonomik mal türlerinin çoğuna kıyasla benzersiz bir ekonomik mal olarak farklılaştıran şeyi anlamayı içeriyordu. [Bitcoin Standardı](https://saifedean.com/book/turkish), bu konular hakkında düşünebilmem için biçimlendirici oldu ve bu soruları araştırabilmem için bir temel sağladı. Bu temeli kendi yaşam deneyimlerime ve mevcut finansal sistem ve kusurlarına ilişkin kendi anlayışıma uyguladığımda, ancak o zaman sezgisel olmaya başladı. Ve bu, parasal ilkelere göre düşünmek için yıllarını harcayanlar için açık olabilecek bir şeydir (bitcoin'in para olarak sezgisel olduğu), ancak bitcoin'in sezgisel olmadığı da doğrudur. Sezgisel hale gelene kadar son derece sezgisel değildir ve zamanla hiper sezgisel hale gelir.  

Bitcoin'i iki somut referans noktasına göre değerlendirmeyi faydalı buldum: altın ve dolar finansal sistemi. A (bitcoin) B'nin (altın veya dolar) özelliklerini paylaşıyor mu?  A, B'den daha mı iyi? Çünkü bir şeyi para yapan şey kesin değildir; değeri bir araçta saklamakla başka bir araçta saklamak arasında bir seçimdir ve bu seçim her zaman bir ödünleşim içerir. Mevcut finansal sistemin (dolar, euro, yen, bolivar, peso, vb.) kusurlarını anlamadan, bitcoin'in para olarak var oluşunun bir boşlukta gerçekleştiğini asla düşünemezdim.

![Parasal Genişleme](/images/content/blog/yavas-yavas-sonra-birdenbire/QE.png)  

Finansal kriz sırasında Deutsche Bank'ta çalışırken, gerçekte neler olup bittiğini anlamak için hiçbir dayanağım yoktu. On yıl sonra, yeniden yapılandırma dünyasında ve bir makro hedge fonunda çalıştıktan sonra, ancak o zaman 2008 ve 2009'da gerçekten neler olduğuna dair daha net bir anlayış geliştirmeye başladım. Büyük finansal kriz, Fed ve özellikle parasal genişlemenin etkisi üzerine yaptığım araştırmalar sonucunda ([buraya bakınız](https://unchained.com/blog/enders-game/)), temel sorunun finansal sistemin yaklaşık 150'de 1 oranında kaldıraçlandırılmış olması (çok fazla borç ve çok az dolar) ve bu çılgın kaldıraç derecesinin ancak krize kadar geçen otuz yıl boyunca sistem genelinde kaldıraçların azaltılmasını sürekli olarak engelleyen Fed politikasının bir fonksiyonu olarak mümkün olduğu sonucuna vardım.  

> **Çözüm olması beklenen parasal genişlemenin, sonraki on yıl boyunca sürdürülemez bir kredi sisteminin metastaz yapmasına neden olduğu ve gelecekteki parasal genişlemeyi kaçınılmaz hale getirdiği anlaşıldı.**  

Sonra bitcoin'in sabit bir arzı olduğunu keşfettim. Bunun nasıl ve neden mümkün olduğuna dair bir anlayış geliştirmek, bitcoin'i para olarak anlamanın temelini oluşturuyor. Bunu yapmak, ekonomik teşviklerin bitcoin'in teknik mimarisiyle nasıl bir araya geldiğini ve bitcoin'in neden taklit edilemeyeceğini veya kopyalanamayacağını (ya da daha doğrusu, işbirliği yapmak için teşviklerin neden bu kadar güçlü olduğunu ve fırsat maliyetinin neden iltica etmek için çok yüksek olduğunu) anlamak için önemli bir kişisel yatırım gerektirir. Bu uzun bir yolculuktur, ancak nihayetinde kişiyi, gönüllü bir para sistemi içinde faaliyet gösteren küresel bir rasyonel ekonomik aktörler ağının, hepsinin bağımsız ve gönüllü bir şekilde servet deposu olarak kullanmaya karar verdikleri para biriminin değerini düşürmek için toplu olarak ve ezici bir çoğunlukla fikir birliği oluşturmayacağı anlayışına götürecektir. Bu gerçek (ya da inanç sistemi) daha sonra Bitcoin'in ekonomik teşviklerini, teknik mimarisini ve ağ etkisini desteklemekte ve güçlendirmektedir.




Bitcoin Nasıl Öldürülür

Diğer Makaleler